Η διατροφή αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της θεραπευτικής αγωγής στα άτομα με νεφρική δυσλειτουργία καθώς συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο της λειτουργίας των νεφρών και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Ωστόσο, η μειωμένη λειτουργία των νεφρών ενδέχεται να συνοδεύεται και από νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης που ευθύνεται συχνά για βλάβες στα αγγεία των νεφρών. Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθεί ειδικό διαιτολόγιο που θα στοχεύει όχι μόνο στη καλή λειτουργία των νεφρών αλλά και στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα.
Το διαιτολόγιο θα πρέπει να είναι ισορροπημένο, να περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων και να καλύπτει τις ανάγκες σε ενέργεια (θερμίδες), βασικά θρεπτικά συστατικά, μέταλλα και βιταμίνες. Ωστόσο, συστήνεται περιορισμός στην πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών που εμπλέκονται κυρίως στη λειτουργία των νεφρών αλλά και στη ρύθμιση του σακχάρου όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Τα συστατικά που θα πρέπει να προσέχει ιδιαίτερα ο ασθενής με νεφρική δυσλειτουργία είναι τα ακόλουθα:
-ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ (ΛΕΥΚΩΜΑ)
-ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ (κυρίως όταν υπάρχει πρόβλημα αυξημένου σακχάρου)
-ΝΑΤΡΙΟ (ΑΛΑΤΙ)
-ΚΑΛΙΟ
-ΦΩΣΦΟΡΟΣ
ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ (ΛΕΥΚΩΜΑ)
Η ημερήσια ποσότητα λευκώματος καθορίζεται ατομικά για κάθε ασθενή και εξαρτάται από το επίπεδο νεφρικής βλάβης. Οι συστάσεις θα πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά γιατί η μεν υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης θα επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία η δε μειωμένη θα οδηγήσει σε απώλεια μυϊκής μάζας που είναι όμως απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία των οργάνων.
Το λεύκωμα βρίσκεται τόσο σε ζωικές όσο και φυτικές τροφές. Το ζωικό λεύκωμα βρίσκεται στο κρέας, τα πουλερικά, το ψάρι, τα θαλασσινά, το γάλα, το γιαούρτι, το τυρί και το αυγό. Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης θα πρέπει να αποτελούν την κύρια πηγή γιατί περιέχουν λεύκωμα υψηλής βιολογικής αξίας που δεν μπορεί να συντεθεί από το ανθρώπινο σώμα και δεν βρίσκεται σε καμία άλλη τροφή. Ωστόσο λεύκωμα υπάρχει και σε φυτικές τροφές όπως όσπρια, δημητριακά, ρύζι, ζυμαρικά και λαχανικά που αν και χαμηλότερης βιολογικής αξίας είναι απαραίτητο να καταναλώνεται γιατί βρίσκεται σε τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, μέταλλα και βιταμίνες. Αν και ωφέλιμα τα ζωικά τρόφιμα περιέχουν τη μεγαλύτερη ποσότητα λευκώματος σε σχέση με τα φυτικά και θα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή. Ειδικότερα:
| ΠΟΣΟΤΗΤΑ | ΠΡΩΤΕΪΝΗ (γρ) | |
| ΚΡΕΑΣ | 30γρ | 7 |
| ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ | ½ ποτήρι γάλα ή ½ κεσεδάκι γιαούρτι 2% | 4 |
| ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ | ½ κούπα | 2 |
| ΛΑΧΑΝΙΚΑ | 1 κούπα ωμά ή ½ κούπα βρασμένα | 1 |
| ΦΡΟΥΤΑ | 1 μικρό τεμάχιο | 0,5 |
ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ
Οι υδατάνθρακες είναι η κύρια πηγή ενέργειας στον οργανισμό και για αυτό η καθημερινή κατανάλωση τους είναι απαραίτητη. Ωστόσο, για τα άτομα με νεφροπάθεια που παράλληλα εμφανίζουν διαβήτη (ή και σάκχαρο πάνω από το φυσιολογικό) συστήνεται ελεγχόμενη πρόσληψη και σωστή κατανομή των τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες μέσα στην ημέρα καθώς η αλόγιστη κατανάλωση τους οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα Το διαιτολόγιο σχεδιάζεται εξατομικευμένα για τον κάθε ασθενή και προσαρμόζεται σύμφωνα με την φαρμακευτική του αγωγή (αντιδιαβητικά δισκία ή ινσουλίνη).
Γενικότερα, είναι σημαντικό να ακολουθούνται οι παρακάτω οδηγίες:
Σωστή επιλογή και κατανομή των υδατανθράκων
-Να γίνεται σωστή κατανομή των υδατανθράκων στα γεύματα. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες σε ένα γεύμα διότι προκαλείται ταχεία αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Συστήνονται μικρά και συχνά γεύματα.
-Να αποφεύγονται οι απλοί υδατάνθρακες καθώς προκαλούν ταχεία αύξηση της γλυκόζης στο αίμα και γιατί συνήθως βρίσκονται σε τρόφιμα πολύ πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά τα οποία σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Οι απλοί υδατάνθρακες βρίσκονται σε τρόφιμα όπως: επιτραπέζια ζάχαρη (λευκή ή μαύρη), φρουκτόζη, μέλι, μαρμελάδα. γλυκά, κέικ, κρουασάν, μπισκότα, σφολιατοειδή, καραμέλες, κομπόστες, παγωτά, αναψυκτικά με ζάχαρη, χυμοί φρούτων με ζάχαρη (νέκταρ), σοκολατούχα ροφήματα με ζάχαρη, δημητριακά με ζάχαρη, μέλι ή σοκολάτα, μπάρες δημητριακών, άσπρο ψωμί, αποφλοιωμένο άσπρο ρύζι και ζυμαρικά.
-Να προτιμάται η συχνή κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων που είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες και καθυστερούν την αύξηση του σακχάρου. Οι σύνθετοι υδατάνθρακες βρίσκονται σε τρόφιμα όπως: δημητριακά ολικής αλέσεως, νιφάδες βρώμης ή μούσλι χωρίς επιπλέον ζάχαρη, μαύρο ψωμί, μη αποφλοιωμένο ρύζι και ζυμαρικά (μαύρα), φρούτα (τα πιο άγουρα), λαχανικά και όσπρια.
ΝΑΤΡΙΟ
Συστήνεται περιορισμός του νατρίου καθώς η υψηλή πρόσληψη μπορεί να προκαλέσει αύξηση των σωματικών υγρών (οίδημα) και της αρτηριακής πίεσης. Επειδή αλάτι υπάρχει σε φυσική μορφή στα περισσότερα τρόφιμα δεν θα πρέπει να προσλαμβάνεται επιπλέον αλάτι εξωγενώς.
Οδηγίες για μειωμένη πρόσληψη αλατιού:
- Περιορίστε την προσθήκη αλατιού στο μαγείρεμα και τη σαλάτα
- Αποφύγετε τρόφιμα όπως:
-Κονσέρβες, παστά, τουρσί, σφολιάτες
-Αλμυρά σνακ όπως γαριδάκια, πατατάκια, μπισκότα
-Αλμυρά τυριά (σκληρά κίτρινα, φέτα κ α)
-Αλλαντικά
-Αρτοποιήματα με αλάτι, ψωμί εμπορίου, μαγιά
-Σόδα (μαγειρική και αναψυκτικό), baking powder
-Έτοιμες σάλτσες (σόγια, κέτσαπ, μουστάρδα, κρέμα γάλακτος, μαγιονέζα)
-Κύβους (ζωμούς) λαχανικών και κρέατος
-Ξηροί καρποί
-Ελιές
-Τυποποιημένο φαγητό (fast food)
- Αντικαταστήσετε το αλάτι με λεμόνι, μυρωδικά, μπαχαρικά, καρυκεύματα, ξύδι κα
- Αποφύγετε τη χρήση υποκατάστατων αλατιού διότι περιέχουν μεν λιγότερο αλάτι αλλά
είναι πολύ πλούσια σε κάλιο που μπορεί να επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία ή να είναι επιβλαβή σε άτομα με συνοδά νοσήματα (π χ καρδιαγγειακά).
ΚΑΛΙΟ
Το κάλιο από τη διατροφή θα πρέπει να περιορίζεται όταν παρατηρούνται υψηλά επίπεδα καλίου στο αίμα και κατόπιν εντολής ιατρού. Αν και το κάλιο συναντάται σε πολλά φυσικά τρόφιμα όπως δημητριακά, κρέας, γαλακτοκομικά, ωστόσο η μεγαλύτερη ποσότητα εμπεριέχεται στα φρούτα και τα λαχανικά τα οποία και κατηγοριοποιούνται σε πίνακα ανάλογα με την περιεκτικότητα τους στο συγκεκριμένο συστατικό.
Περιεκτικότητα φρούτων σε κάλιο
| ΧΑΜΗΛΗ (0-100mg) | ΜΕΤΡΙΑ (101-200mg) | ΥΨΗΛΗ (201-350mg) |
| Σύκο φρέσκο (1 μικρό) | Μήλο (1 μέτριο) | Βερίκοκα κομπόστα ή φρέσκα (2 μισά) |
| Χυμός σταφυλιού (½ ποτήρι) | Κεράσια (10 μικρά) | Βερίκοκα αποξηραμένα (5) |
| Χυμός ροδάκινου (½ ποτήρι) | Ανανάς (1 τεμάχιο) | Κολοκύθα (1/8 μικρού μεγέθους) |
| Χυμός αχλαδιού (½ ποτήρι) | Μάνγκο, παπάγια | Σύκα αποξηραμένα (2 ολόκληρα) |
| Βατόμουρα (1φλιτζάνι) | Ροδάκινο φρέσκο (1 μικρό) | Ακτινίδιο (1/2 μέτριο) |
| Αχλάδι κομπόστα (1 τεμάχιο) | Ροδάκινο κομπόστα (1 τεμάχιο) | Νεκταρίνια (1 μικρό) |
| Δαμάσκηνα φρέσκα (1 μέτριο) | Πορτοκάλι φρέσκο (1 μικρό) | |
| Σταφίδες (2 κουταλιές σούπας) | Χυμός πορτοκαλιού | |
| Σταφύλια (15 μικρά) | Αχλάδι φρέσκο (1 μέτριο) | |
| Φράουλες (6 τεμάχια) | Μπανάνα (1/2 μέτρια) | |
| Μανταρίνι (1 μέτριο) | Δαμάσκηνα αποξηραμένα (5) | |
| Καρπούζι (1φλιτζάνι) | Χυμός δαμάσκηνου | |
| Γκρέιπ φρουτ (1/2 μικρό) |
Περιεκτικότητα λαχανικών σε ΚΑΛΙΟ (½ κούπα λαχανικών εκτός αν αναφέρεται άλλο)
| ΧΑΜΗΛΗ (0-100mg) | ΜΕΤΡΙΑ (101-200mg) | ΥΨΗΛΗ (201-350mg) |
| Φασολάκια πράσινα | Αγκινάρες | Σπαράγγια (5 ) |
| Λάχανο ωμό | Μπρόκολο | Αβοκάντο (1/4) |
| Κινέζικο λάχανο ωμό | Λάχανο μαγειρεμένο | Λαχανάκια Βρυξελλών |
| Αγγούρι (χωρίς φλούδα) | Καρότα ωμό (1 μικρό) | Παντζάρια κόκκινα γουλιά |
| Αντίδια | Κουνουπίδι | Σέλερι βρασμένο |
| Μαρούλι (1 κούπα) | Σέλερι ωμό (1 ματσάκι) | Μπάμιες |
| Πράσινη πιπεριά γλυκιά | Καλαμπόκι ολόκληρο (1/2) | Πιπεριά καυτερή |
| Κάστανα ψημένα | Μελιτζάνα | Πατάτα ψητή (1/2 μέτρια) |
| Λεμόνι | Λάχανο κατσαρό | Ντομάτα (ωμή, μαγειρεμένη, πελτές) |
| Μανιτάρια | Σπανάκι μαγειρεμένο | |
| Κρεμμύδια | Κουκιά | |
| Αρακάς | Ντομάτα (1 μέτρια) | |
| Σπανάκι ωμό | Ξερά φασόλια (άσπρα και κόκκινα) | |
| Ραδίκια μαγειρεμένα | Παντζάρια πράσινα φύλλα (1/4 κούπα) |
ΦΩΣΦΟΡΟΣ
Περιορισμός της πρόσληψης φωσφόρου από τη διατροφή συστήνεται όταν παρατηρούνται υψηλά επίπεδα φωσφόρου στο αίμα και κατόπιν εντολής ιατρού. Επειδή ο φώσφορος βρίσκεται σε πολλά φυσικά τρόφιμα καθώς και ως συντηρητικό συστήνεται προσοχή στην ανάγνωση ετικετών κατά την αγορά έτοιμων τροφίμων.
Πίνακας τροφών πλούσιων σε φώσφορο
| Σαρδέλες |
| Εντόσθια |
| Γάλα, γιαούρτι |
| Καλαμπόκι |
| Μανιτάρια |
| Αρακάς |
| Σπαράγγια |
| Παντζάρια |
| Μπάμιες |
| Κολοκύθα |
| Σπανάκι μαγειρεμένο |
| Γλυκοπατάτα |
| Ανθρακούχα αναψυκτικά |
| Τηγανίτες |
| Βάφλα |
ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΥΓΡΑ
Ο προσδιορισμός της λήψης όγκου υγρών γίνεται από τον ιατρό και εξαρτάται από τον όγκο ούρων και τη γενικότερη κατάσταση και λειτουργία λοιπών οργάνων όπως η καρδιά. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ενημερώνεται ο θεράπον ιατρός.
ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΘΕΡΜΙΔΕΣ)
Ο σχεδιασμός του διαιτολογίου και η ποσότητα τροφής που θα πρέπει να καταναλώνεται από τον ασθενή είναι απόλυτα εξατομικευμένα. Ο διαιτολόγος και ο γιατρός εκτιμούν τη διατροφική κατάσταση και κλινική εικόνα του ασθενούς αντίστοιχα και προσδιορίζουν τις ημερήσιες ανάγκες σε θερμίδες, λεύκωμα και λοιπά συστατικά.
